Бу соторутааҕыта Чурапчы улууһугар бырайыак суруйуутугар анаммыт «Проектная лихорадка» диэн ивент-марафон IV-с сезона түмүктэннэ.
Марафон ааптарынан «Совет патриотов» кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэ уонна Чурапчы улууһун ресурснай киин бэрэссэдээтэлэ Саргылана Старостина буолар.
Бэлиэтээн эттэххэ, кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэри өйүүр ресурснай киин Чурапчы улууһун баһылыга Степан Саргыдаев көҕүлээһининэн улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы агентствотыгар аһыллан, тэрилтэ хайысхата кэҥээн, былырыыҥҥыттан «Олохтоох көҕүлээһиннэри өйүүр агентство» диэн ааттаммыта.
— Саргылаана Дмитриевна, дорообо. Ааптарыскай бырайыагыҥ туһунан баһаалыста билиһиннэр эрэ.
— Дорообо, бырайыак идиэйэтэ
пандемиянан дьиэҕэ олорор кэммитигэр үөскээбитэ. Манна марафон кыттыылаахтара алта түһүмэҕи ааһан,
сорудахтары толорон, түмүккэ бэлэм бырайыактары оҥорон таһаараллар. Ол курдук, кинилэр идиэйэлэрэ олоххо киирэригэр үөрэх ыытабын, сүбэлиибин, салгыы ханнык граҥҥа кыттыахтарын сөбүн ыйан-кэрдэн, тупсаран биэрэбин. Онуоха марафон улууска тастан үп киириитигэр туһалаах.
Үөрэҕи кыттааччыларым иллэҥ кэмнэригэр сөп түбэһиннэрэн, табыгастаах бириэмэлэригэр, үлэ чааһын кэнниттэн ыытабын. Бу түөрт сезон устата 56 киһи үөрэннэ, 9 бырайыак оҥоһулунна. Балартан «Спортивнай» ТОС «Оздоровительный марафон — четыре сезона Якутии» бырайыага мөлүйүөн кэриҥэ суумалаах РФ Бэрэсидьиэнин пуондатын гранын кыайбыта. «Куоҕалы» ТОС, Ньидьили түөлбэ бырайыактара Чурапчы нэһилиэгин өйөбүлүн ылбыттара. «Куоҕалы» ТОС бырайыагын СӨ Ил Дарханын граныгар ыытыан сөп.
Улуустааҕы бибилэтиэкэ, Мугудай орто оскуолатын, Муусука оскуолатын, Сылаҥнааҕы норуот айымньытын дьиэтин хамаандалара федеральнай граннарга сайаапкаларын ыытан олороллор. Мусуой хамаандата Бэрэсидьиэн граныгар кыттыбыттара. Чурапчытааҕы оҕо муусука оскуолата Олоҥхо тиэмэтинэн РФ гранын ылары ситистэ.
Чурапчы орто оскуолата — Дархан кыһата патриотическай хайысхалаах кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэлээхтэр. Кинилэр Көһөрүллүү туһунан бырайыагынан Бэрэсидьиэн гранын куонкуруһугар кыттыбыттара. Грана суох бу бырайыагынан өйдөбүнньүк аахсыйаны тэрийбиттэрэ. Быйыл өрөспүүбүлүкэ граныгар өйү, билиини сайыннарар ГО оонньууга сыһыаннаах бырайыактарынан кытыннылар.
— Үөрэх төлөбүрдээх дуо?
— Төрдүс сезон кыра төлөбүрдээх ыытылынна. Тоҕо диэтэххэ, бастакынан, бөлөххө харчы төлөөн киирбит киһи идиэйэтин тиһэҕэр тиэрдэргэ интэриэһэ үрдээн биэрэр. Иккиһинэн, быйыл тэриллибит кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэри өйүүр Ресурснай киин үлэтигэр көмө буолар.
Ресурснай киин Агентство иһинэн тэриллибит буолан, босхо консультациялары оҥоробут. Таатта, Мэҥэ Хаҥалас, Амма, Уус-Алдан улуустарыттан билсэн, биһигиттэн туһааннаах консультациялары ылаллар.
— Саргылана Дмитриевна, эн салайар «Совет патриотов» кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэҥ араас таһымнаах граннарга ситиһиилээхтик
кыттар. Бу тэрилтэ туох сыаллаах-соруктаах үлэлиирий?
—
Кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэбит сыалынан нэһилиэк уопсастыбаннай түмсүүлэрин көҕүлээһиннэрин өйөөн, ыытар үлэлэрин хайысхалаан тэрийии буолар. Ол эбэтэр кинилэр үлэлэрин бырайыакка кубулутан,
грант көмөтүн ылары ситиһии буолар. Чурапчы улууһугар бырайыак суруйарга
консультациялыыр исписэлиис оччолорго суох буолан, Дьокуускайга хаста да кырынан, куоракка баран сүбэ-ама ылар этибит.
—
Хас сылтан үлэлиигитий?
— «Совет патриотов» кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэни 2015 сыллаахха Хоптоҕо нэһилиэгэр тэрийбиппит. Чурапчы киинигэр үлэҕэ киирэрбэр, Хоптоҕоҕо үлэлэтэр киһи суох буолан, аадырыһын Чурапчы сэлиэнньэтигэр көһөттөрбүтүм. Аан бастаан юридическай статуһу ылан, араас таһымнаах граннарга
кыттар сыалтан бырайыагы суруйууга төлөбүрдээх да, босхо да сэминээрдэргэ үөрэммитим. Сыыһа-халты да буоллар, бырайыактары суруйан, тэрилтэ историятын оҥорбуппут. Ол түмүгүнэн 2017 сылтан ситиһиилэнэн барбыппыт: нэһилиэккэ уопсастыбаннай мусуойу тэрийэргэ 417 тыһ. суумалаах бырайыагы бэлэмнээн, дьокутааттарга көмүскээн, олоххо киирэрин ситиспиппит. Салгыы уопсастыбаннай форуму оҥорорго нэһилиэк дьаһалтата 24 тыһ. солкуобайы көрөн өйөөбүтэ. Онтон Хоптоҕо нэһилиэгин тас көстүүтүн тупсарыытыгар 50 тыһ. суумалаах баһылык гранын ылыыга куонкурус тэрийбиппит.
2017 сылтан улуус дьаһалтата кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэргэ грант олохтоон, сана саҕалааччыларга олус улахан көмөнү оҥорбута. Биһиги тэрилтэ икки бырайыакпыт кыайан, атын граннарга кыттарбытыгар
олук уурбута. Төһөнөн тэрилтэ үчүгэй историялаах да, оччонон улахан грант биэрээччи итэҕэлигэр киирэҕин.
— Чопчу ханнык икки бырайыактаргыт кыайбыттарай? Маны сэргэ олоххо киирбит бырайыактаргытын кэпсии түс эрэ.
— Үгүс киһиэхэ олус туһалаах, ураты, кэскиллээх идиэйэлэр, санаалар киирэллэр эрээри, ону дьаныһан туран, олоххо киллэрээччитэ аҕыйах.
Бырайыак оҥоруу — уустук. Аан бастакы улуустааҕы граны Мэлдьэхси түмсүүтэ ылбыта. Кинилэр «эргэ» Мэлдьэхсигэ баар пааматынньыгы үйэтитиигэ, саҥардыыга үлэлэспиттэрэ. Маны таһынан норуот айымньытын дьиэтэ Хоту Көһөрүллүүгэ аналлаах испэктээгинэн куонкуруска кыттан, граҥҥа тиксибитэ.
«Совет патриотов» тэрилтэбит граннарынан эрэ үлэлээбэккэ, нэһилиэк үбүлүөйдээх тэрээһиннэригэр пуонда курдук, туспа счет арыйан көмөлөһөбүт.
2020 сылга тэрилтэбит иһинэн оскуола бырайыага бастакы улахан граны ылары ситиспитэ. Ол курдук, оскуола хамаандата РФ Бэрэсидьиэнин гранын куонкуруһугар кыттан, сыл устата үлэлиир оҕо лааҕыра бырайыагынан 2 мөл. 155 тыһ. ылбыта.
Хоптоҕоттон Чурапчытааҕы «Арчы» дьиэтигэр үлэлии кэлэн баран, 2021 сылга «Витамины для ума» бырайыак суруйан, «Алмазэргиэнбаан» ыытар куонкуруһугар кыттан, 50 тыһ.
суумалаах граҥҥа тиксибитим. Бырайыак пенсионердар бириэмэлэрин туһалаахтык атааралларыгар анаммыта. Онтон 2022 сыллаахха ыччаттарга аналлаах
«Эн кэмиҥ» бырайыагынан
мөл. тахса суумалаах СӨ Ил Дархан гранын ылбыппыт. Бу үбүнэн Чурапчы ыччата успуорка, култуураҕа, үөрэххэ, наукаҕа ситиһиилэрин, араас хайысхалаах үлэлэрин сырдатар телевизионнай устуудьуйата толору тэриллэн, дьон-сэргэ сэҥээриитин ылыан ылла. Онтукайбыт быйыл ыам ыйга түмүктэниэхтээх.
— Хайдах бырайыактар куонкуруһу ааһааччыларый?
— Дьиэ кэргэҥҥэ, оҕону иитиигэ, доруобуйаларынан хааччахтаах дьоҥҥо аналлаах
уонна ыспартыыбынай, патриотическай бырайыактар өйөбүл ылааччылар. Профилактическай, олох ыарахан түгэннэригэр түбэспит дьоҥҥо аналлаах бырайыактар аҕыйахтар.
Билигин байыаннай дьайыыга сыһыаннаах тэрээһиннэри ыытыыга бырайыактар элбэхтэр.
— Саргылаана Дмитриевна, сэргэх кэпсээниҥ иһин махтал! Үлэҕитигэр-хамнаскытыгар ситиһиилэри уонна инникитин да социальнай бырайыактар киирэ туралларыгар баҕарабыт.
